Có thể bạn đang bị theo dõi?

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Trong thế giới công nghệ hiện nay, chúng ta để lại dấu vết điện tử ở bất kỳ nơi nào chúng ta đặt chân tới, cho dù mua sắm trên mạng hay lái xe trên đường cao tốc, trong sở làm hay ở nơi vui chơi giải trí. Dữ liệu đó là nguyên liệu cho một ngành công nghiệp mới mà ở đó các number cruncher - máy tính có khả năng thực hiện các phép tính phức tạp và dài lê thê - cố gắng lý giải và chi phối hành vi con người. Stephen Baker, cây bút công nghệ kỳ cựu của tạp chí Businessweek, đã nói như vậy trong quyển “The Numerati” mới phát hành của ông.

Trong sách, Baker giải thích cách thức the numerati (những người đưa ra dự đoán dựa trên việc phân tích đối tượng bằng các con số) biến con người thành những con số để xác định năng lực làm việc, thói quen mua sắm, sở thích và đặc điểm sức khỏe. Numerati cũng có khả năng điểm mặt các phần tử khủng bố, làm người mai mối và phân tích dữ liệu trên blog (nhật ký trực tuyến) để xác định mức độ thành công của chiến dịch tiếp thị. Bạn có thể ngạc nhiên trước một số thông tin mà numerati của Baker muốn biết và có thể đã tìm ra về bạn.

Các cơ sở dữ liệu đang nắm trong tay hàng núi thông tin về bạn nhiều hơn mức bạn biết. Một nghiên cứu của Đại học Carnegie Mellon gần đây chỉ ra rằng chỉ việc biết giới tính, ngày sinh và mã bưu chính, 87% dân Mỹ có thể bị theo dõi qua tên. Các trang web có thể thu thập hàng tá thông tin từ người dùng. Chẳng hạn, các nhà bán lẻ trực tuyến có thể truy ra được từng cú nhắp chuột của chúng ta, hàng hóa chúng ta mua, số tiền chúng ta chi, những clip quảng cáo chúng ta đã xem, thậm chí cả những quảng cáo chúng ta chần chừ muốn xem. Các website có thể dễ dàng truy nhập toàn bộ lịch sử lướt web của bạn – cho phép chúng đoán giới tính của bạn cũng như các thông tin nhân thân khác. Công ty quảng cáo Tacoda khám phá ra rằng những người có nhiều khả năng nhất nhắp chuột vào các clip quảng cáo cho thuê ô tô là người gần đây đã đọc một bản cáo phó trên mạng, hình như dự định đi viếng đám tang. Đối tượng thứ hai là giới hâm mộ phim tình cảm ướt át, họ có xu hướng thích thuê xe vào dịp cuối tuần, có lẽ muốn tái hiện những cuộc hò hẹn lãng mạn thường thấy trên phim.

Kinh doanh dữ liệu

Dữ liệu là món hàng béo bở đối với numerati. Công ty Acxiom luôn cập nhật dữ liệu mua sắm và lối sống của khoảng 200 triệu dân Mỹ. Acxiom nắm rõ những thông tin như người Mỹ bỏ ra bao nhiêu tiền để tậu nhà, họ đăng ký mua tạp chí nào, sách nào họ mua đọc và họ đi du lịch những đâu. Công ty này mua gần như mọi dữ liệu về dân Mỹ mà họ có thể mua được, sau đó bán lại thông tin đã chắc lọc cho bất kỳ ai cần, chẳng hạn các chiến dịch vận động chính trị. Hiện nay, nhiều công ty đang “động não” tìm ra những phương thức mới để thu thập dữ liệu cá nhân của dân chúng. Một công ty có tên gọi Umbria, cũng ở Mỹ, sử dụng phần mềm để phân tích hàng triệu thông tin được đưa hằng ngày lên blog hoặc diễn đàn trực tuyến, sử dụng cấu trúc câu, việc chọn lựa từ ngữ, kiểu chấm câu để xác định giới tính, tuổi tác và chủ kiến của người viết blog. Những thông tin đó có thể trở thành nguồn tài nguyên quí cho những công ty sắp tung ra sản phẩm mới hoặc những chính trị gia tìm kiếm sự ủng hộ của cử tri.

“Đại gia” phần mềm Microsoft đang xin cấp bằng sáng chế cho công nghệ giám sát nhịp tim, huyết áp, phản ứng điện trên da, nét mặt, thậm chí sóng điện não của nhân viên văn phòng. Công nghệ này nhằm giúp các nhà quản lý biết được liệu nhân viên của mình đang rơi vào tình trạng căng thẳng do áp lực công việc. Tuy nhiên, có bao nhiêu nhân viên sẽ chấp nhận để sếp của mình theo dõi kiểu này khi biết rằng công nghệ tương tự đã được dùng trong máy phát hiện nói dối và để nghiên cứu hành vi con người.

Quản lý nhân viên bằng dữ liệu số

Một nhóm chuyên gia tại tập đoàn máy tính IBM đang sàn lọc lý lịch và hồ sơ dự án để tập hợp thành tiểu sử chuyên môn và kinh nghiệm của mỗi nhân viên. Lịch trực tuyến hiển thị cách nhân viên sử dụng thời gian của họ cũng như những đối tượng mà họ gặp gỡ. Bằng cách theo dõi việc sử dụng điện thoại di động, thư điện tử và máy tính xách tay, các ông chủ thậm chí có thể nắm tường tận đường đi nước bước và các quan hệ xã hội của từng nhân viên trong công ty.

Sức khỏe và an ninh

Công nghệ phân tích số (number-crunching) cũng có thể chăm sóc cuộc sống riêng của bạn. Trung tâm nghiên cứu Công nghệ và Lão hóa Oregon (Mỹ) có hệ thống máy tính theo dõi mọi tương tác của người dùng (với máy tính) – từ cú nhắp chuột cho tới cú gõ phím. Bằng việc theo dõi tốc độ gõ phím, mức độ phức tạp trong sử dụng câu từ, máy tính có thể xác định nguy cơ sa sút nhận thức – như bệnh mất trí nhớ hoặc Alzheimer – một thời gian dài trước khi những triệu chứng có thể nhận biết xuất hiện.

Hiện nay, việc quản lý an ninh quốc gia ở nhiều nước ngày càng dựa vào numerati, không chỉ vì vai trò của nó trong các chiến dịch chính trị. Sau sự kiện khủng bố 11-9-2001, Cục tình báo trung ương Mỹ (CIA) đã nhờ đến các công nghệ thống kê để theo dõi dấu vết của các phần tử khủng bố và thậm chí dự đoán những người có khả năng trở thành khủng bố. Một trong những chương trình đầu tiên được CIA sử dụng là NORA, vốn được phát triển để điểm mặt bọn lừa đảo và tội phạm giả danh làm khách chơi trong các sòng bạc ở Las Vegas.

(Theo Báo Cần Thơ)