"Dặm dài Tây Bắc"... phiêu cùng điệu xòe

- Anh có thể cho biết đôi nét về quá trình làm phim?

Để có được series phim nhóm sản xuất của Trung tâm Phim tài liệu - Phóng sự đã thực hiện nhiều cuộc hành trình lên Tây Bắc. Từ cuối năm 2007, tại 6 tỉnh: Hoà Bình, Sơn La, Điện Biên, Lai Châu, Lào Cai và Yên Bái, đoàn làm phim đã gặp gỡ, tiếp xúc và đặt các tác giả địa phương là những nhà nghiên cứu, nhà văn, nhà báo... sống tại Tây Bắc viết các kịch bản văn học phim tài liệu về Tây Bắc vì biết sẽ không ai yêu quý, gắn bó với mảnh đất này bằng chính những con người sinh ra và lớn lên tại Tây Bắc.

Và gần một năm sau cuộc phát động, chúng tôi đã có trong tay hơn 30 kịch bản. Đó là "Hương bản Phố" của Đoàn Hữu Nam, "Huyền tích H'Mông" của Mã A Lềnh, "Huyền thoại Hoa Ban", "Chín bậc cầu thang" của Nguyễn Thị Oanh, "Âm thanh xứ Mường" của Nguyễn Thành Viên, "Thông điệp từ những pho sách cổ" của Hoàng Trần Nghịch, "Quần cư Mường Lò" của Ngọc Bái ở Yên Bái, "Những điệu xoè không tuổi" của Đỗ Thị Tấc... Vậy là chúng tôi tạm thời đã có những "đặc sản Tây Bắc". Và đây cũng chính là "bút pháp" mà nhóm làm phim sử dụng để thực hiện bộ phim.

- Điều gì là thách thức lớn với đoàn làm phim?

Để triển khai nội dung tác phẩm, quả là thử thách với những người làm phim. Thử thách trước hết không chỉ là quãng đường địa lý hơn 1000km từ Hà Nội đến những điểm quay ở sâu trong khắp núi rừng Tây Bắc mà còn là sự mất mát, đổi thay khá nhiều của cảnh quan và văn hoá Tây Bắc. Phải thừa nhận một thực tế là Tây Bắc đang đổi thay rất nhiều, cả trong cuộc sống đương đại và văn hoá truyền thống.

Bên cạnh những mặt mạnh về đời sống kinh tế thì cũng có nhiều điều khiến ta phải suy nghĩ. Những phong cảnh đặc sắc đang mất dần đi. Như hoa Ban - một hình ảnh đặc trưng trước đây trên đường đi lên Tây Bắc, ta có thể gặp ở rất nhiều nơi thì nay hầu như thiếu vắng... Hay như những chiếc Khau Cút trên nóc nhà sàn người Thái thì cũng chỉ còn trong trí nhớ người già mà thôi. Do đó, để có thể thực hiện nội dung theo kịch bản, đoàn làm phim đã phải đi rất nhiều điểm mới có thể tìm ghi được những hình ảnh vừa ý.

Nhưng bên cạnh một số cái đã mất đi, bù lại chúng tôi đã được thấy rất nhiều sự thú vị, đặc sắc của mảnh đất nhiều huyền thoại này. Đó là những điệu xoè không tuổi mang đẫm triết lý sống nhân ái và đoàn kết của các dân tộc sinh sống trên mảnh đất Tây Bắc. Đó là những món ăn tuyệt ngon mà thực phẩm cũng như cách chế biến đã hoà quyện sự tinh tuý các sản vật của đất trời Tây Bắc như món Pa-pỉnh-tộp...

Gần ba năm theo đuổi thực hiện series phim, các đạo diễn, quay phim với rất nhiều chuyến đi đã lên Tât Bắc, sống cùng Tây Bắc. Chắc chắn với mỗi người, sẽ có nhiều kỷ niệm, nhiều câu chuyện riêng để nhớ về mảnh đất này...

- Anh có thể chia sẻ chút kỷ niệm khi thực hiện bộ phim?

Với riêng tôi, ba năm thực hiện 5 tập phim, ấn tượng cũng không phải là ít, nhưng những gì tôi nhớ nhất về mảnh đất này, có lẽ đó là văn hoá xoè của người Tây Bắc.

Tại Yên Bái, tôi được nghệ nhân Lò Văn Biến giảng giải cho nghe về xoè. Ông đã dạy tôi hiểu rằng, 6 điệu xoè cổ truyền của người Thái mỗi điệu đều mang một ý nghĩa thật đẹp. Mời rượu là tỏ lòng mến khách chứ không phải là để ép nhau uống đến say bò ra, nắm tay nhau nhảy vòng tròn là để biểu trưng cho sự đoàn kết, nắm tay xong rồi còn khoác cả vai, hăng lên thì ôm chặt...

Có một triết lý sống mà tôi cho là hay và đáng nhớ đó là khi xoè, mọi người nắm tay nhau, nhịp bước tiến lên, nhịp bước lùi lại, nhưng tay vẫn nắm tay. Cũng như trong cuộc sống, có những lúc tiến lên, cũng có khi phải thụt lùi. Nhưng, đã coi nhau là gần gụi - chung mộ điệu xoè - thì tay vẫn nắm chặt tay, miệng cưòi vui bên nhau. Như thế cuộc sống thật tốt đẹp...