Động thái phức tạp của thị trường gạo

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), giá gạo 5% tấm xuất khẩu của Việt Nam trong tháng 11 đã tăng lên 452 USD/tấn, so với giá 409 USD của tháng 10/2009.

Theo thông báo của Cơ quan lương thực quốc gia Philippines (NFA), trong tháng 12/2009, nước này sẽ mở 3 đợt đấu thầu mua gạo. Cụ thể, vào các ngày 1/12; 8/12 và ngày 15/12, với khối lượng 600.000 tấn cho mỗi đợt.

Tính cả đợt mở thầu ngày 4/11, lượng gạo Philippines nhập lên đến 2,05 triệu tấn, trong kế hoạch nhập khẩu 2,5 triệu tấn gạo của năm 2010.

Có khá nhiều nhận định về diễn biến giá lúa gạo trong những tháng tới. Theo các chuyên gia ngành hàng lúa gạo thuộc Trung tâm Thông tin phát triển nông nghiệp - nông thôn (AgroInfo), xu hướng tăng giá sẽ còn tiếp tục.

Trong khi đó, ông Nguyễn Thọ Trí, Phó chủ tịch VFA cho rằng, rất khó đưa ra dự báo về giá bởi sự cạnh tranh xuất khẩu ngày càng gay gắt. Ông Trí nêu ví dụ, trước đây Philippines nhập khẩu gạo chủ yếu từ Việt Nam, thì nay nhập từ nhiều nước như Thái Lan, Pakistan, Trung Quốc...

Theo ghi nhận của baodautu.vn, việc giá gạo tăng là khó có khả năng xảy ra, bởi nguồn cung trên thị trường lúa gạo hiện đang ở mức cao, thêm vào đó, động thái nhập khẩu của một số nước còn chưa rõ ràng.

Năm 2009, Ấn Độ đã rút lại kế hoạch xuất khẩu gạo để bù vào sản lượng thiếu hụt do hạn hán. Vì vậy, lượng gạo tồn kho của Ấn Độ tính đến thời điểm này đã lên tới trên 17 triệu tấn (tăng gấp đôi so với năm 2005). Không những thế, quốc gia sản xuất gạo đứng thứ 2 thế giới này còn lên phương án nhập khẩu 2 triệu tấn gạo để tăng số lượng dự trữ quốc gia. Điều này lập tức có tác động đến giá lúa gạo trên thị trường.

Tuy nhiên, vào giờ chót, Chính phủ Ấn Độ lại tuyên bố huỷ bỏ việc nhập khẩu.

Theo nhận định của một chuyên gia kinh tế có uy tín, rất có thể đây là một chiến thuật của Ấn Độ. “Mặc dù là nước sản xuất gạo lớn nhưng xuất khẩu gạo của Ấn Độ rất thất thường. Diễn biến thời gian qua cho thấy có năm nước này xuất khẩu 2 triệu tấn, có năm 3 triệu tấn, nhưng có năm xuất khẩu đột biến tới 6 triệu tấn (chỉ đứng sau Thái Lan) . Điều này cho thấy khi nào kho dự trữ đầy thì nước này đẩy mạnh bán ra để xả hàng, lúc vơi lại mua vào dự trữ. Yếu tố này (có thể) gây bất ổn đến giá trên thị trường thế giới, bởi vì lượng gạo đẩy ra thị trường của họ ở mức không ai lường được sẽ tác động đến giá gạo và kéo giá thị trường tụt mạnh”, chuyên gia này phân tích.

Ở góc độ nghiên cứu về thương mại, ông Nguyễn Đình Bích – chuyên gia về hoạt động xuất nhập khẩu gạo cho biết, sản lượng gạo thế giới năm 2009 sẽ đạt 445,7 triệu tấn (tăng 2,84%), trong khi tiêu dùng là 435,3 triệu tấn (chỉ tăng 1,63%) so với năm 2008. Dự báo, lượng gạo tồn kho của thế giới năm 2009 sẽ vào khoảng 10,3 triệu tấn.

“Dù sản lượng lúa của Ấn Độ có giảm 15% do hạn hán như nước này công bố, cũng không xảy ra áp lực căng thẳng về nguồn cung”, ông Bích nói và cho biết, 2 tác nhân mới góp phần đẩy nguồn cung tăng trên thị trường lúa gạo là Myanmar và Campuchia.

Năm 2007, lần đầu tiên Myanmar xuất khẩu gạo đạt trên 30.000 tấn, năm 2008 lượng gạo xuất khẩu của nước này tăng lên gần 500.000 tấn và dự kiến con số xuất khẩu của năm 2009 sẽ vào khoảng 1 triệu tấn. Bên cạnh đó, Campuchia cũng sẽ xuất khẩu 800.000 tấn gạo (số liệu chính thức).

Một yếu tố khác là Malaysia đang triển khai kế hoạch chủ động nguồn cung phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước. Mỗi năm nước này tiêu thụ 2,2 triệu tấn gạo, trong đó nhập khẩu khoảng 1/3. Tuy nhiên, lượng gạo nhập khẩu ngày càng giảm (300.000 tấn trong năm 2009) và chưa có tín hiệu nào cho thấy nước này sẽ nhập khẩu gạo trong năm 2010.

Bên cạnh đó, năm 2009 Inđonesia cũng không còn nằm trong danh sách các nước nhập khẩu gạo lớn trên thế giới, do đã tự chủ được nguồn cung. Dự báo, nhiều khả năng Indonesia sẽ xuất khẩu gạo trong năm 2010.