Việt Nam có thể sớm trở lại Hội đồng Bảo an

Rất nhiều đại diện các đoàn ngoại giao đã khen ngợi những đóng góp của chúng ta trong nhiệm kỳ đầu tiên tại  HĐBA. Cá nhân ông tâm đắc nhất với những “dấu ấn Việt Nam” nào, thưa Đại sứ?

Lần đầu tiên tham gia công việc  của HĐBA,  chúng  ta  tham gia tích cực, chủ động và toàn diện vào việc xử lý tất cả các vấn đề được đàm thảo,  đóng góp vào việc chấm dứt xung đột ở Burundi, Sierra Leone, Liberia, Bờ Biển Ngà, Haiti, Đông Timor, Nepal và các biện pháp nhằm khôi phục hòa bình, ổn định và tái thiết ở các khu vực này.

Trong nhiệm kỳ hai năm, chúng ta đã đảm đương tốt cương vị là Chủ tịch Ủy ban về Sierra Leone, Phó chủ tịch Ủy ban về CHDC Congo và Phó chủ tịch Ủy ban chống khủng bố,  hai lần  đảm đương tốt cương vị Chủ tịch luân phiên của Hội đồng. Sáng kiến của Việt Nam về việc tổ chức tham vấn rộng rãi các thành viên Liên hiệp quốc trong quá trình xây dựng báo cáo năm 2007-2008 của HĐBA đã nhận được những đánh giá rất cao của cộng đồng quốc tế. Việt Nam để lại 2 văn kiện quan trọng do chính chúng ta chủ trì soạn thảo và thương lượng - một Tuyên bố Chủ tịch và một Nghị quyết - nhằm bảo vệ lợi ích của hai lớp người dễ bị tổn thương nhất trong các xung đột là trẻ em và phụ nữ, qua đó thể hiện và phát huy chính sách đối nội và đối ngoại  mang tính nhân văn sâu sắc của Đảng và Nhà nước ta.

Với những đóng góp tích cực và hiệu quả vào công việc của HĐBA trong sứ mệnh gìn giữ hòa bình và an ninh quốc tế trong hai năm qua, chúng ta đã để lại hình ảnh một nước Việt Nam đổi mới, hội nhập nhưng không hòa tan, vươn lên mạnh mẽ với chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ và có bản sắc. Chúng ta đã chứng tỏ là một thành viên của cộng đồng quốc tế không chỉ có tinh thần trách nhiệm, xây dựng và đáng tin cậy, hành xử có nguyên tắc, mà có cả năng lực có thể đóng góp, gánh vác  hiệu quả công việc gìn giữ sự bình yên và cơ hội phát  triển cho các dân tộc.

Là Ủy viên không thường trực, nguyên tắc hoạt động nào đã giúp Việt Nam được cộng đồng quốc tế đánh giá là “một nhân tố không thể bị bỏ qua với lá phiếu và tiếng nói riêng”, thưa Đại sứ?

HĐBA chỉ có 15 thành viên và bất cứ một dự thảo nghị quyết, quyết định mang tính ràng buộc nào muốn được thông qua phải có ít nhất 9 phiếu ủng hộ. Vì vậy, bất cứ một lá phiếu nào ở HĐBA cũng quan trọng. Nó góp phần quyết định một dự thảo nghị quyết hay quyết định mang tính ràng buộc có được thông qua hay không. Nó cũng góp phần quyết định mức độ chính đáng của mỗi nghị quyết, quyết định của cơ quan hàng đầu về duy trì hoà bình an ninh quốc tế này.

Đối với các  thành viên, lá phiếu đó là sự thể hiện bản lĩnh của một đất nước, một nền chính trị, một phong cách ngoại giao: Độc lập hay lệ thuộc? Tự chủ hay “nói theo”? Tham gia công việc của HĐBA hai năm qua, mỗi ý kiến đóng góp, thái độ bỏ phiếu cho bất kỳ một nghị quyết, quyết định nào của chúng ta đều dựa trên các nguyên tắc chỉ đạo, đó là: kiên trì thúc đẩy giải quyết xung đột, tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, tránh tối đa việc sử dụng vũ lực và trừng phạt, coi vũ lực và trừng phạt là phương sách cuối cùng. đặc biêt, chúng ta đề cao nguyên tắc tôn trọng luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên hiệp quốc, trong  đó các nguyên tắc cơ bản nhất là tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia, không can thiệp công việc nội bộ của các quốc gia.

Bên cạnh thuận lợi cơ bản là chủ trương, chính sách yêu chuộng hoà bình của Đảng và Nhà nước ta phù hợp với trào lưu chung của các nước trên thế giới, do đó quan điểm và lập trường của chúng ta được sự ủng hộ rộng rãi, mỗi quan điểm chúng ta đưa ra đều có cơ sở vững chắc và đều xuất phát từ cách nhìn tổng thể và dài hạn. Ví dụ, trong trường hợp Kosovo năm 2008, chúng ta cùng một số nước khác  kiên định lập trường phản đối hành động đơn phương tuyên bố độc lập của Kosovo, coi đó là việc làm không hợp pháp. Trong khi những nước ủng hộ Kosovo tuyên bố độc lập cho rằng Kosovo là trường hợp đặc biệt, thậm chí là độc nhất vô nhị trên thế giới, chúng ta và những nước không ủng hộ chỉ rõ, trên thế giới hiện có khoảng hơn 200 trường hợp tương tự Kosovo ẩn dưới những hình thức khác nhau, xử lý vấn đề này không phù hợp sẽ tạo tiền lệ nguy hiểm khích lệ các hoạt động ly khai đe dọa sự toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia có chủ quyền. 

Việc áp dụng nhất quán các nguyên tắc chỉ đạo nói trên trong việc biểu thị lập trường quốc gia, thông qua mỗi lá phiếu hay ý kiến đóng góp, đã giúp chúng ta luôn tranh thủ được sự ủng hộ rộng rãi, góp phần tăng cường đồng thuận trong mỗi nghị quyết, quyết định chính đáng của HĐBA, cũng như góp phần đấu tranh để HĐBA không thông qua những biện pháp chúng ta cho là không xác đáng, không thể hiện đúng chức năng của HĐBA là cơ quan chính của Liên hiệp quốc trong sứ mệnh gìn giữ hoà bình và an ninh quốc tế.

Đại sứ đã thẳng thắn nhìn nhận rằng: Nếu Việt Nam đã từng tham gia công viêc HĐBA thì chúng ta đã có thể làm tốt hơn ở nhiệm kỳ vừa qua. Ông có thể cho biết, đâu là những điều chúng ta chưa làm được tại nhiệm kỳ đầu tiên này?

Do đây là lần đầu chúng ta tham gia công việc của cơ quan nhiều quyền lực này, phải qua một thời gian nhất định học hỏi, làm quen, do vậy, kết quả đạt được chưa phải là tốt nhất. Tôi cho rằng, chúng ta đã có thể tham gia nhiều hơn vào công việc của nhiều ủy ban trực thuộc; có thể là tác giả của hơn một Tuyên bố Chủ tịch và một Nghị quyết. Chúng ta tham gia tích cực vào nhiều quyết định điều tiết hoạt động của các lực lượng gìn giữ hòa bình, của các phái bộ Liên hiệp quốc tại nhiều vùng xung đột, nhưng do còn khó khăn khách quan, nên chưa thể tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình trên thực địa.

Việc tổng kết kinh nghiệm hoạt động hai năm qua tại HĐBA nhằm rút ra các bài học kinh nghiệm, cả về những việc đã làm tốt để phát huy, những việc có thể làm tốt hơn để bổ cứu là rất cần thiết trong bối cảnh chúng ta đang triển khai nhiều hoạt động đa phương trên nhiều lĩnh vực khác nhau.

Chúng ta đã phải xếp hàng rất lâu để trở thành Ủy viên không thường trực HĐBA nhiệm kỳ 2008-2009. Đại sứ có thể cho biết kế hoạch và triển vọng của việc Việt Nam trở lại HĐBA?

Với vị thế và uy tín đất nước ngày càng được nâng cao, tiềm lực của đất nước ngày càng gia tăng, với sự nhìn nhận tích cực của các nước trong khu vực và của cộng đồng quốc tế nói chung về những đóng góp có hiệu quả của chúng ta vào công việc của HĐBA hai năm qua, chúng ta có nhiều cơ hội để có thể sớm tiếp tục đóng góp vào sứ mệnh gìn giữ hòa bình và an ninh quốc tế với tư cách là thành viên của HĐBA. Bộ Ngoại giao đã có kế hoạch cho vấn đề này và sẽ sớm trình các cấp lãnh đạo xem xét để Việt Nam có thể ứng cử trở lại HĐBA trong thời gian sớm nhất.